سۈرە فەجرنىڭ چۈشىنىشلىك تەپسىر تەرجىمىسى
مەككىدە نازىل بولغان، 30 ئايەت
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
وَالْفَجْرِ
1. يورۇۋاتقان تاڭ بىلەن قەسەمكى*،
[* تەپسىر ئىبنى كەسىر، تەپسىر بەغەۋى، زادۇل مەسىر]
وَلَيَالٍ عَشْرٍ
2. ئون كېچە (يەنى رامزاننىڭ ئاخىرقى ئون كېچىسى، زۇلھەججىنىڭ دەسلەپكى ئون كۈنىنىڭ كېچىسى*) بىلەن قەسەمكى، [* تەپسىر بەغەۋى، زادۇل مەسىر، تەپسىر سەئدى]
وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ
3. جۈپت بىلەن (يەنى جۈپتى بىلەن يارىتىلغان بارچە مەخلۇقات بىلەن1) ۋە تاق (يەككە-يېگانە ئاللاھ بىلەن2) بىلەن قەسەمكى، [1.2. بەغەۋى، زادۇل مەسىر، ئىبنى كەسىر]
وَاللَّيْلِ إِذَا يَسْرِ
4. ئۆتۈپ كېتىۋاتقان كېچە بىلەن قەسەمكى،
هَلْ فِي ذَلِكَ قَسَمٌ لِّذِي حِجْرٍ
5. بۇلاردا (يەنى يۇقىرىدا قەسەم قىلىنغانلاردا1) ئەقىل ئىگىلىرى ئۈچۈن (ئاللاھنىڭ بىرلىك-بارلىقىنى ۋە قۇدرىتىنى بىلدۈرىدىغان2) قەسەم يوقمۇ؟ [1. تەپسىر بەغەۋى 2. زادۇل مەسىر]
أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعَادٍ
6. (ئى پەيغەمبەر!) رەببىڭنىڭ (ئۆزلىرىگە ئەۋەتىلگەن پەيغەمبىرى ھۇد ئەلەيھىسالامغا ئىتائەت قىلىشتا يوق، ئۇنى يالغانغا چىقىرىپ، كۇفرىدىن يانمىغان، پەيغەمبەرلەر ئېلىپ كەلگەن كىتابلارنىڭ ئاللاھتىن كەلگىنىنى ئىنكار قىلغان ئازغۇن1) ئاد قەۋمىنى قانداق جازالىغانلىقىدىن خەۋەر تاپتىڭمۇ؟2 [1.تەپسىر ئىبنى كەسىر 2. تەپسىر بەغەۋى]
إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ
7. ئېگىز تۈۋرۈكلۈك (يەنى ئېگىز تۈۋرۈكلەرنى بىر-بىرىگە چېتىپ بەھەيۋەت چېدىرلار ياساپ، شۇ چېدىرلاردا ياشايدىغان1 ئاد قەۋمىنىڭ ھۆكۈمران جەمەتى بولغان2) ئىرەم قەۋمىنىچۇ (قانداق جازالىدى)؟ [1. ئىبنى كەسىر، زادۇل مەسىر 2. ئىبنى كەسىر]
الَّتِي لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُهَا فِي الْبِلَادِ
8. شەھەرلەردە (كۈچلۈكلۈكتە1 ئۆز زامانىسىدا2) ئۇلارنىڭ ئوخشىشى يارىتىلغان ئەمەس. [1. تەپسىر بەغەۋى 2. زادۇل مەسىر]
وَثَمُودَ الَّذِينَ جَابُوا الصَّخْرَ بِالْوَادِ
9. ۋادىلاردىكى قورام تاشلارنى ئويۇپ (ئۆي ياسىغان* كاپىر) سەمۇد قەۋمىنىچۇ؟ (رەببىڭ قانداق جازالىدى؟) [* تەپسىر بەغەۋى، تەپسىر سەئدى]
وَفِرْعَوْنَ ذِي الْأَوْتَادِ
10. (جازالىماقچى بولغان كىشىنىڭ پۇت قوللىرىنى تۆمۈر قوزۇقلارغا باغلىۋېتىپ تۇرۇپ جازالايدىغان*) قوزۇقلار ئىگىسى فىرئەۋننىچۇ؟ (رەببىڭ قانداق جازالىدى؟) [* ئىبنى كەسىر]
الَّذِينَ طَغَوْا فِي الْبِلَادِ
11. ئۇلار (ئۆزلىرى ھۆكۈمرانلىق قىلغان شەھەرلەردە) زۇلۇم ۋە كۇفۇر ئارقىلىق ھەددىدىن ئاشتى*.[*تەپسىر سەئدى]
فَأَكْثَرُوا فِيهَا الْفَسَادَ
12. ئۇلار ھۆكۈمرانلىقى ئاستىدىكى زېمىنلاردا كۆپلەپ كۇفۇر ۋە جىنايەتلەرنى1 سادىر قىلدى. (دىنىي ۋە دۇنياۋى جەھەتلەردە ئاللاھنىڭ بەندىلىرىگە ئەزىيەت ۋە قىيىن-قىستاقلار يۈرگۈزدى2، ئاللاھنىڭ پەيغەمبەرلىرىگە قارشى قوپتى. خالىغانىچە ئادەم ئۆلتۈردى3) [1.2. تەپسىر سەئدى 3. زادۇل مەسىر]
فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذَابٍ
13. بۇ ۋەجىدىن، رەببىڭ ئاللاھ ئۇلارغا جازا قامچىسىنى چۈشۈردى. (نەتىجىدە ھەر بىرىنى ئېچىنىشلىق ھالەتلەردە تۈپ يىلتىزىدىن ھالاك قىلىپ تاشلىدى*.) [* ئىبنى كەسىر]
إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ
14. چۈنكى، رەببىڭ (بەندىلەرنىڭ سۆز-ھەرىكەتلىرىنى*) كۆزىتىپ تۇرماقتىدۇر. [* تەپسىر بەغەۋى]
فَأَمَّا الْإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ
15. ئاللاھ ئىنساننى سىناپ، ئۇنى ئۈستۈن قىلسا ۋە ئۇنىڭغا دۇنيا نېمەتلىرىنى ئاتا قىلسا (جاھىل، نادان) ئىنسان (بۇنىڭ ئۆزى ئۈچۈن بىر سىناق ئىكەنلىكىنى ئۇنتۇپ، ئۆزىگە مال-دۇنيانىڭ ياكى ئورۇن مەرتىۋىنىڭ بېرىلىشىنىڭ ئاللاھنىڭ ئۇنى ياخشى كۆرگەنلىكى ئۈچۈن ئەمەسلىكىنى چۈشەنمەستىن*) «رەببىم مېنى شەرەپلىك قىلدى» دەيدۇ. [* تەپسىر ئىبنى كەسىر]
وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهَانَنِ
16. ئاللاھ ئۇنى (نامراتلىق بىلەن[س]، بالا-مۇسىبەتكە مۇپتىلا قىلىش بىلەن1) سىناپ، رىقىزىنى تارايتسا (بۇنى ئاللاھنىڭ ئۆزىنى پەسلەشتۈرگىنى دەپ بىلىپ2)، «رەببىم مېنى خار قىلىپ قويدى» دەيدۇ. (بۇ ئىككى ئايەتتە مەقسەت قىلىنغان ئىنسان كاپىر ئىنساندۇر. كاپىرغا كۆرە دۇنيادىكى ئۈستۈنلۈك ۋە ئىززەت دۇنيادا ئېرىشكەن مال-دۇنياسىنىڭ ئاز كۆپلۈكىگە باغلىقتۇر.3) [1. 2. تەپسىر ئىبنى كەسىر 3. تەپسىر بەغەۋى]
كَلَّا ۖ بَل لَّا تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ
17. ئۇنداق ئەمەس. (ئىش ئىنسان ئويلىغاندەك ئەمەس. چۈنكى، ئاللاھ مال-دۇنيانى ئۆزى ياخشى كۆرگەن كىشىگىمۇ بېرىدۇ، ئۆزى ياخشى كۆرمەيدىغان كىشىگىمۇ بېرىدۇ. شۇنداقلا، ياخشى كۆرگەن كىشىلىرىنىمۇ نامرات قىلىپ قويىدۇ، ياخشى كۆرمەيدىغان كىشىلىرىنىمۇ نامرات قىلىپ قويىدۇ. ئاللاھنىڭ ئەزىز قىلىشى ۋە خار قىلىشى مال-دۇنيا، ئابرۇي-مەرتىۋە بىلەن ئۆلچەنمەيدۇ. ئىنسان باي بولسا ئاللاھقا شۈكۈر بىلەن ئىبادەت قىلسۇن. نامرات بولسا ئاللاھقا سەبر قىلىش بىلەن ئىبادەت قىلسۇن.1 بۇنداق ئويلايدىغان سىلەر سالىھ ئەمەللەر ئارقىلىق ئاخىرەتتە ئاللاھنىڭ مۇكاپاتىنى كۈتمەيسىلەر) سىلەر (ياخشىلىق قىلىنىشقا ھەممىدىن بەك ئېھتىياجلىق بولغان*) يېتىملەرگە ياخشىلىق قىلمايسىلەر. [1. تەپسىر ئىبنى كەسىر 2.زادۇل مەسىر، تەپسىر سەئدى]
وَلَا تَحَاضُّونَ عَلَىٰ طَعَامِ الْمِسْكِينِ
18. (بېخىللىقىڭلار ۋە دۇنياپەرەسلىكىڭلار يۈزىسىدىن ھەتتا*) يوقسۇل-مىسكىنلەرگە يېمەك-ئىچمەك بېرىشكىمۇ بىر-بىرىڭلارنى تەشۋىق قىلمايسىلەر. (ۋە بۇنىڭغا ھەرىكەت قىلمايسىلەر.) [* تەپسىر سەئدى]
وَتَأْكُلُونَ التُّرَاثَ أَكْلًا لَّمًّا
19. (ئۆزۈڭلارنىڭ ھەققى بولمىغان) مىراسنى بولۇشىغا يەيسىلەر. (بالىلارنىڭ ۋە ئاياللارنىڭ مىراستىن ھەققىنى بەرمەيسىلەر*) [* زادۇل مەسىر]
وَتُحِبُّونَ الْمَالَ حُبًّا جَمًّا
20. مال-دۇنيانى چەكسىز دەرىجىدە ياخشى كۆرىسىلەر.
كَلَّا إِذَا دُكَّتِ الْأَرْضُ دَكًّا دَكًّا
21. بۇنىڭدىن يېنىڭلار. (ئالدىڭلاردا بەك قورقۇچلۇق بىر كۈن باركى، ئۆزۈڭلار ياخشى كۆرۈپ كەتكەن مال-دۇنيادىن ھېچنەرسىگە ئىگە بولالمايسىلەر*. قىيامەت كۈنى) يەر يۈزى (قاتتىق تەۋرىتىلىپ) كۇكۇم تالقان بولغان چاغدا، [* سەئدى]
وَجَاءَ رَبُّكَ وَالْمَلَكُ صَفًّا صَفًّا
22. (بەندىلەر ئارىسىدا ھۆكۈم بېرىش ئۈچۈن1 بۇلۇتلارنىڭ سايىلىرى ئىچىدە2) رەببىڭ كەلگەن چاغدا، پەرىشتىلەرمۇ سەپ-سەپ بولۇپ كەلگەن (ئاللاھ تائالانى ئۇلۇغلاپ خارلىق بىلەن ئېگىلگەن ۋە مەشھەگاھ مەيدانىدىكى مەخلۇقاتنى چەمبەرچاس قورشىغان3) چاغدا، [1.تەپسىر بەغەۋى 2.3. تەپسىر سەئدى]
وَجِيءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ ۚ يَوْمَئِذٍ يَتَذَكَّرُ الْإِنسَانُ وَأَنَّى لَهُ الذِّكْرَى
23. مانا بۇ كۈندە (يەنى جەھەننەم كەلتۈرۈلگەن قىيامەت كۈنىدە1) جەھەننەم (پەرىشتىلەر تەرىپىدىن زەنجىرلەر بىلەن سۆرەلگەن ھالدا2) ئېلىپ كېلىنىدۇ. (مانا مۇشۇ ئەھۋاللار كۆز ئالدىدا يۈز بەرگەن3) ئاشۇ كۈندە ئىنسان (دۇنيادا قىلغان يامانلىقلىرىغا) تەۋبە قىلىدۇ4. ئەمما بۇ چاغدا تەۋبە قىلغاننىڭ نېمە پايدىسى؟5 [1. تەپسىر بەغەۋى 2. تەپسىر ئىبنى كەسىر، زادۇل مەسىر، تەپسىر سەئدى 3. تەپسىر سەئدى تەپسىر 4. 5. تەپسىر بەغەۋى]
يَقُولُ يَا لَيْتَنِي قَدَّمْتُ لِحَيَاتِي
24. «ۋاي ئېسىت! (ئاخىرەتتىكى ئۆلمەيدىغان مەڭگۈلۈك1) ھاياتىم ئۈچۈن (دۇنيادا ئاللاھ يولىدا ياخشى ئىشلارنى قىلسامچۇ2، ئاخىرەتكە سالىھ ئەمەللەر3) ئەۋەتكەن بولسامچۇ؟» دەپ كېتىدۇ. [1. بەغەۋى، زادۇل مەسىر، سەئدى 2. زادۇل مەسىر 3. بەغەۋى، تەپسىر سەئدى]
فَيَوْمَئِذٍ لَّا يُعَذِّبُ عَذَابَهُ أَحَدٌ
25. (دۇنيادىكى چېغىدا ئاخىرەتلىكى ئۈچۈن ياخشى ئەمەللەرنى قىلمىغان ئاسىي بەندىلەرنى*) ئۇ كۈندە ھېچكىم ئاللاھ جازالىغاندەك جازالىمايدۇ. [* تەپسىر سەئدى]
وَلَا يُوثِقُ وَثَاقَهُ أَحَدٌ
26. (ئۇ كۈندە) ھېچكىم ئاللاھ باغلىغاندەك باغلىمايدۇ. (ئاللاھنى ئىنكار قىلغان كاپىرلارنى، گۇناھقا پاتقان ۋە زۇلۇمغا چۆمگەن ئاسىيلارنى ئاللاھتەك چەمبەرچاس باغلايدىغان ھېچكىم يوقتۇر*.) [* تەپسىر ئىبنى كەسىر]
يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ
27. ئى (كاپىرلارنىڭ ۋە ئاسىيلارنىڭ ئەكسىچە ياشىغان، قۇرئان ۋە سۈننەتكە مەھكەم باغلىنىپ، ھەق نەدە بولسا شۇ يەردە بولىدىغان1، ئاللاھتىن ۋە ئاللاھنىڭ رەسۇلىدىن كەلگەن ھەقكە ھېچقانداق شەك-شۈبھە قىلماستىن ئىمان ئېيتىدىغان2، ئاللاھ ۋە رەسۇلىنىڭ ئەمىر پەرمانلىرىنى جان دىل بىلەن ئورۇندايدىغان3، ئاللاھنى ئەسلەش4، ئاللاھقا مۇھەببەت باغلاش ئارقىلىق5) ئارام تاپىدىغان جان. [1. تەپسىر ئىبنى كەسىر 2.3.4 تەپسىر بەغەۋى 5. تەپسىر ئىبنى كەسىر]
ارْجِعِي إِلَىٰ رَبِّكِ رَاضِيَةً مَّرْضِيَّةً
28. (ئاللاھنىڭ ساڭا بېرىدىغان مۇكاپاتلىرىدىن1) رازى بولغان، (ئاللاھنىڭ2) رازىلىقىغا ئېرىشكەن ھالدا رەببىڭگە (يەنى رەببىڭ سەن ئۈچۈن جەننەتتە ھازىرلىغان بۈيۈك نېمەتلەرگە3) قايتقىن. [1. تەپسىر سەئدى 2. تەپسىر بەغەۋى 3. تەپسىر ئىبنى كەسىر]
فَادْخُلِي فِي عِبَادِي
29. سالىھ بەندىلىرىم ئارىسىغا قېتىلغىن.
وَادْخُلِي جَنَّتِي
29.جەننىتىمگە كىرگىن.
(ئاللاھ ئايەت سۈپىتىدە نازىل قىلغان بۇ سۆزلەر مۆمىن بەندىگە ئۆلۈم كەلگەندىمۇ1، قىيامەت كۈنى تىرىلىپ قەبرىسىدىن قوپقاندىمۇ2، شۇنداقلا قىيامەت كۈنى جەننەتكە كىرىدىغاندىمۇ ئېيتىلىدۇ.3) [1. تەپسىر ئىبنى كەسىر، زادۇل مەسىر، تەپسىر سەئدى 2. تەپسىر ئىبنى كەسىر 3. تەپسىر ئىبنى كەسىر، تەپسىر سەئدى]
— فۇرقان دەۋەت مەركىزى تەييارلىدى
سۈرە فەجر قۇرئان فىلىملىرىمىز:
فارىس ئابباد تىلاۋىتى
مۇھەممەد ئەييۇب رەھىمەھۇللاھ تىلاۋىتى
سۈرە فەجرنى ئۆگىنىش (بالىلار ۋە چوڭلار ئۈچۈن)