فىتىر زاكىتىغا پۇل بېرىش نېمىشقا دۇرۇس ئەمەس؟
مۇھەددىس فەقىھ، ئىمام ئەلبانى رەھىمەھۇللاھنىڭ پەتىۋاسى
فۇرقان دەۋەت مەركىزى تەرجىمە قىلىپ تارقاتتى
ئىمام ئەلبانى رەھىمەھۇللاھ فىتىر زاكىتى ھەققىدە سورالغان سوئالغا مۇنداق جاۋاب بەرگەن:
فىتىر سەدىقىسى ئۈچۈن پۇل بېرىشنىڭ دۇرۇسلۇقىنى ئېيتقانلار خاتالاشقاندۇر.
ئۇلار مۇشۇنداق دېيىش ئارقىلىق شەرئىي دەلىلگە خىلاپلىق قىلماقتىدۇر.
ئىمام بۇخارى ۋە مۇسلىم ساھابە ئابدۇللاھ ئىبنى ئۆمەرنىڭ مۇنداق دېگەنلىكىنى نەقىل قىلغان: «رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسسەللەم فىتىر سەدىقىسىنى خورمىدىن ياكى ئارپىدىن، ياكى پىشلاقتىن بىر سائ بېرىشنى پەرز قىلدى.» (بىر سائنى كىلوغا سۇندۇرۇپ ھېسابلىغاندا تەخمىنەن ئۈچ كىلوگرامغا يېقىن ئېغىرلىقتا بولىدۇ.)
رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسسەللەم پىتىر زاكىتىنى ئاللاھنىڭ بۇيرۇقىغا بىنائەن پۇل ئارقىلىق ئەمەس، شۇ دەۋر خەلقى يەيدىغان يېمەكلىكلەر ئارقىلىق ئادا قىلىشنى بەلگىلەپ پەرز قىلغان ئىدى.
ھەدىسنىڭ مەنىسىدىن شۇ نەرسە ئوتتۇرىغا چىقماقتىدۇر:
فىتىر زاكىتى بېرىشتىن مەقسەت — پېقىر ۋە مىسكىنلەرنىڭ يېڭى، پاكىز كىيىم-كېچەكلەرنى كىيىشىنى ۋە مەۋجۇت ياشاش ئۆلچىمىگە ماس ھالدا ياشاش سەۋىيەسىنى يۇقىرى كۆتۈرۈشىنى روياپقا چىقىرىش ئەمەس.
فىتىر زاكىتىنىڭ مەقسىتى — پېقىر-مىسكىنلەرنىڭ ھېيىت كۈنى ۋە ھېيىتتىن كېيىنكى (مەلۇم) كۈنلەر ئىچىدىكى يېمەك-ئىچمەككە بولغان ھاجەتمەنلىكىنى يوق قىلىشتۇر.
«ھېيىتتىن كېيىن» دېيىشتىن پەقەتلا روزا ھېيتنىڭ بىرلا كۈن بولىدىغانلىقىنى مەقسەت قىلىۋاتىمەن.
روزا ھېيىت كۈنىدىن كېيىنكى ئىككىنچى ۋە ئۈچىنچى كۈنلەرنىڭ روزا ھېيىت بىلەن ھېچقانداق ئالاقىسى يوق.
روزا ھېيىت پەقەتلا بىر كۈندۇر، قۇربان ھېيت بولسا تۆت كۈندۇر.
فىتىر سەدىقىسىنىڭ ئەينى چاغدىكى ئومۇملاشقان يېمەكلىكلەردىن پەرز قىلىنىشىنىڭ مەقسىتى — پېقىر ۋە مىسكىنلەرنى روزا ھېيىتنىڭ بىرىنچى كۈنى بىلەن ئۇنىڭدىن كېيىنكى كۈنلەردە يېمەكلىككە مۇھتاج قىلىپ قويماسلىقتۇر.
ئىنسانلاردىن بىرى چىقىپ «ياق! بىز پىتىر زاكىتى ئۈچۈن يېمەكلىك ئورنىغا پۇل بېرەيلى. پۇل بېرىشىمىز پېقىرلار ئۈچۈن تېخىمۇ ئۇيغۇن ۋە تېخىمۇ مەنپەئەتلىكتۇر» دېگىنىدە، بۇنى دېگەن ئىنسان ئىككى تەرەپتىن خاتا سۆز قىلغان بولىدۇ.
بۇنداق دېيىشتىكى بىرىنچى خاتالىق — شەرئىي دەلىلگە قارشى گەپ قىلغانلىقىدۇر. چۈنكى، پىتىر زاكىتى مەسىلىسى ئىبادەت مەسلىسىدۇر. (ئىبادەت مەسىلىسى كۆز قاراشقا ئەمەس، شەرئىي دەلىلگە تايىنىدۇ.) بۇنداق دېگەن كىشىنىڭ خاتا قىلىۋاتقىنىنى ئوتتۇرىغا چىقىرىدىغان ئەڭ يەڭگىل سۆز مانا بۇ.
پىتىر زاكىتىغا پۇل بېرىش ئەۋزەل دېگەن كىشىنىڭ ئىككىنچى خاتالىقى بەكمۇ قورقۇنچلۇق خاتالىق بولۇپ، بۇنداق دېيىشنىڭ مەنىسى تۆۋەندىكىدەك:
«شەرىئەت \ قانۇن بەلگىلىگۈچى، ھۆكۈم ۋە ھېكمەت ساھىبى، ئالەملەرنىڭ رەببى ئاللاھ پەيغەمبىرىگە ئۈممىتىنىڭ پىتىر زاكىتى ئۈچۈن يېمەكلىكتىن بىر سائ مىقداردا بېرىشىنى پەرز قىلغىنىدا، پېقىر-مىسكىنلەرگە كېلىدىغان پايدىنىڭ نېمىدە ئىكەنلىكىنى — بۇ يېمەكلىكەرنىڭ قىممىتىگە تەڭداش نىسبەتتىكى پۇلنى فىتىر زاكىتى ئۈچۈن بېرىشنىڭ تېخىمۇ ئەۋزەل ئىككەنلىكىنى داۋا قىلغانلار چۈشەنگەنچىلىك چۈشەنمەي ۋە بىلەلمەي قالغان.»
ئەگەر پىتىر زاكىتىغا پۇل بېرىش يېمەكلىك بېرىشتىن ئەۋزەل بولسا، ئۇ ھالدا پىتىر زاكىتى ئۈچۈن پۇل بېرىش ئاساس بولۇپ، يېمەكلىك بېرىش بولسا بۇ ئاساسنىڭ ئورنىنى باسىدىغان قوشۇمچە ئورۇن باسار ھېسابلانغان بولاتتى.
چۈنكى، قولىدا پۇل بولغان كىشى، بۇ پۇلنى ئۆز ئېھتىياجىغا يارىشا قانداق خەجلەشنى ئەڭ ياخشى بىلىدۇ. يېمەكلىككە ئېھتىياجى بولسا يېمەكلىك، ئىچىملىككە ئېھتىياجى بولسا ئىچىملىك، كىيىم-كېچەككە ئېھتىياجى بولسا، كىيىم-كېچەك ئالىدۇ.
خوش، ئۇنداقتا، نېمىشقا شەرىئەتنىڭ ئىگىسى ئاللاھ پىتىر زاكىتىنى پۇل ئارقىلىق ئەمەس، دىنار-دىرھەم ئارقىلىق ئەمەس، يېمەكلىك ئارقىلىق ئادا قىلىشنى پەرز قىلدى؟
دېمەك ئاللاھنىڭ بىر مەقسىتى بار. (مەقسەت يۇقىرىدا بايان قىلىندى.) شۇڭا، ئاللاھ پىتىر زاكىتىدىن ئىبارەت بۇ پەرزنى بىز يۇقىرىدا زىكىر قىلغان ھەدىستىكىدەك ۋە بۇ ھەقتىكى باشقا ھەدىسلەردىكىدەك يېمەكلىك ئارقىلىق ئادا قىلىشتا چەك بېكىتكەن.
بەزى ئىنسانلارنىڭ بۇ شەرئىي دەلىلنى ئورۇنداش ئورنىغا، بۇنىڭ ئەكسىچە پىتىر زاكىتى ئۈچۈن پۇل بېرىش يولىنى تۇتۇشى — شەرىئەت بەلگىلىگۈچى ئاللاھقا (بۇ جەھەتتە) ياخشى شەرىئەت\قانۇن قويالمىغانلىق بىلەن تۆھمەت قىلغانلىق ھېسابلىنىدۇ.
چۈنكى، بۇنداق ئىنسانلارنىڭ ئۆزى بەلگىلىۋالغان بۇ ئاتالمىش شەرىئىتى — ئۇلارچە پېقىر-مىسكىنلەر ئۈچۈن تېخىمۇ پايدىلىق، تېخىمۇ ئەۋزەل بولارمىش!
كىشى مانا مۇشۇ شەكىلدە — فىتىر زاكىتىغا پۇل بېرىش يېمەكلىك بېرىشتىن ئەۋزەل دەپ ئېتىقاد قىلىۋالسا — بۇ ئېتىقادى سەۋەبلىك كاپىر بولۇپ كېتىدۇ.
لېكىن، پۇل بېرىش يېمەكلىك بېرىشتىن ئەۋزەل دېگەن ئېتىقادتا بولماي، بۇ ھەقتىكى شەرئىي ھۆكۈمدىن غەپلەتتە قېلىپ بۇنى دېگەن بولسا، سېپى ئۆزىدىن خاتا سۆزنى ئېيتقان بولىدۇ.
(ئىش بۇنداق ئىكەن) فىتىر زاكىتىنى شەرىئەتنىڭ ھاكىمى بولغان ئاللاھ تەرىپىدىن پەرز قىلىنغان يېمەكلىك بېرىشتىن باشقا نەرسە بىلەن (يەنى پۇل بىلەن) ئادا قىلىش دۇرۇس بولمايدۇ. ئاللاھنىڭ شەرىئەت قىلىپ بەلگىلىگىنى — پىتىر سەدىقىسىنى يېمەكلىك ئارقىلىق ئادا قىلىشتۇر.
(ئاساسى مەقسەت ئۆز پېتى تەرجىمە قىلىندى. تولۇق نۇسخىسىنى تۆۋەندىكى ئەرەپچە ۋىديودا مەۋجۇت)
ئىمام شافىي رەھىمەھۇللاھ مۇنداق دېگەن: «فىتىر زاكىتى ئۈچۈن پۇل بېرىش دۇرۇس ئەمەس.» (ئەلئۇم 2\72)
ھافىز نەۋەۋى مۇنداق دېگەن: «فەقىھلەرنىڭ كۆپچلىكى پىتىر زاكىتىغا پۇل بېرىشنى دۇرۇس ئەمەس دېگەن ھۆكۈمدىدۇر.» (مۇسلىم شەرھى 7\60)
مەنبە: ھەدىس خەزىنىسى تورى | hedisim.com
ئەرەپچە مەنبەسى: https://www.youtube.com/watch?v=lxjL8vKYpR0
مۇناسىۋەتلىك پەتىۋا: