ھەر بىر مۇسۇلمان ئايەت ھەدىسلەرنى باشقىلارغا تارقىتىشى كېرەكمۇ؟
پەتىۋا بەرگۈچى: ئەللامە سالىھ ئەلفەۋزان ھافىزەھۇللاھ
سوئال: ئاللاھ سىلىگە ياخشى مۇكاپات بەرسۇن. سوئال سورىغۇچى مۇنداق يېزىپتۇ: ئاللاھ سىلىگە ياخشىلىق ئاتا قىلسۇن، رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسسەللەمنىڭ «مەندىن بىر ئايەت بولسىمۇ يەتكۈزۈڭلار» ھەدىسىنىڭ مەنىسى نېمە؟ چۈنكى بەزى ئىنسانلارنىڭ ئىلىم سەۋىيەسىنىڭ تۆۋەنلىكىگە باقماي، بۇ ھەدىسنى دەلىل قىلىپ تۇرۇپ، كىشىلەرگە دەۋەت قىلىۋاتقىنىنى كۆرىۋاتىمىز.
شەيخ بۇ سوئالغا مۇنداق جاۋاب بەرگەن:
ئىسلام شەرئىتىنى تارقىتىش پەرزدۇر. لېكىن، ئىسلام شەرىئىتىنى تارقىتىش بەزىدە ئايەتلەرنى ۋە ھەدىسلەرنى باشقىلارغا ئۆز پېتى، ئۆز لەۋزى بويىچە يەتكۈزۈش بىلەن بولىدۇ. ئايەتلەرنىڭ ۋە ھەدىسلەرنىڭ مەنىسىنى چۈشەنمىگەن ياكى ئۆز رەيى بويچە يۈزەكى چۈشەنگەن كىشى ئايەت ۋە ھەدىسلەرنىڭ لەۋزىنى ئەينى پېتى يەتكۈزىدۇ. كىشى قۇرئاننىڭ بىر قىسىمىنى ياكى ھەممىسىنى يادلىغان بولسا، ئۇنى ئوقۇشنى باشقا كىشىلەرگە ئۆگىتىدۇ ۋە يادلاتقۇزىدۇ. ئىسلام شەرىئىتىنىڭ ئاساسى بولغان ئايەت ھەدىسلەرنىڭ لەۋزىنى تارقىتىش دېگىنىمىزدىن مەقسەت مانا بۇدۇر.
كىشىنىڭ فىقھىي ئىلىمى بولمىسا، ئايەت ۋە ھەدىسلەرنى يەتكۈزگەندە ئۇ ئايەتلەرنى ۋە ھەدىسلەرنى ئۆز كاللىسى بويىچە تەپسىرلىمەيدۇ، چۈشەندۈرۈپ شەرھلىمەيدۇ، ھالبۇكى شەرئىي دەلىلنىڭ لەۋزى قانداق بولسا شۇ پېتى يەتكۈزۈش بىلەنلا بولدى قىلىدۇ. فىقھىي ئىلىمى يوق كىشى ئىنسانلارغا قۇرئان ئايەتلىرىنى ئوقۇيدۇ ۋە قۇرئاننى ئوقۇشنى ئۆگىتىدۇ، ھەدىسلەرنى يادلاتقۇزىدۇ، شۇنداقلا ئىنسانلارغا ۋەز-نەسىھەت بولسۇن ئۈچۈن ئۆزى ئىگىلىگەن ئايەت ھەدىسلەرنى ئوقۇپ بېرىدۇ. بۇنداق قىلىشتا، يەنى ئايەت ھەدىسلەرنىڭ تەپسىرىنى ۋە شەرھىنى مەخسۇس ئۆگەنمىگەن كىشىنىڭ ئايەت ھەدىسلەرنى ئۆز لەۋزى بويىچە، ئۆز پېتى باشقىلارغا يەتكۈزىشىدە ھېچبىر چەكلىمە يوق.
ئىسلام شەرىئىتىنى يەتكۈزۈشنىڭ ئىككىنچى تۈرى بولسا، ئايەت ھەدىسلەرنىڭ مەنىسىنى ئىنسانلارغا يەتكۈزۈشتۇر. تەبلىغ-دەۋەتنىڭ بۇ قىسىمىنى پەقەت ئالىملار قىلىدۇ.
ئايەت ھەدىسلەرنىڭ مەنىسىنى ئىنچىكە ۋە توغرا رەۋىشتە چۈشەنمىگەن، ئالىم بولمىغان كىشىنىڭ قۇرئاننى تەپسىر قىلىشىغا، ھەدىسلەرنى شەرھلىشىگە بولمايدۇ. ھالال ھارام مەسىلىلىرىدە پەتىۋا بېرىشىگە تېخىمۇ بولمايدۇ. بۇلار پەقەتلا ئالىملارنىڭ ئىشىدۇر.
بۇ ئىككى ئەھۋالنى ياخشى چۈشىنىۋېلىشىڭلار لازىم. ئايەت ھەدىسنى باشقىلارغا يەتكۈزۈش ئەلۋەتتە شۇ ئايەت ھەدىس يېتىپ كەلگەنلىكى ھەر كىمگە پەرزۇدر. لېكىن، ئالىم بولمىغان كىشى ئايەت ھەدىسنىڭ زاھىرىي مەنىسىنى يەتكۈزۈش بىلەنلا بولدى قىلىدۇ، مەنىسى ھەققىدە سۆز قىلمايدۇ. ئالىم كىشى بولسا ھەم ئايەت ھەدىسلەرنىڭ لەۋزىنى يەتكۈزىدۇ، ھەم ئۇنىڭ مەنىسىنى يەتكۈزىدۇ.
ئايەت ھەدىسلەرنى ئۆز پېتى يەتكۈزۈش — ئاللاھنىڭ كىتابىدىن ۋە رەسۇلۇللاھنىڭ سۈننىتىدىن قانچىلىك خەۋەردار بولسا شۇنچىلىك دەرىجىدە ئۆز لەۋزى بويىچە يەتكۈزۈش ھەر كىمگە پەرزدۇر. بۇ خىل كىشىلەر شەرئىي دەلىللەرنى\ ئايەت-ھەدىسلەرنى مەنە بەرمەستىن كىشىلەرگە ئۆز پېتى يەتكۈزىدۇ، (يادلاتقۇزۇشقا قۇربى يەتسە) يادلاتقۇزىدۇ.
ئالىم كىشى بولسا، ئايەت ھەدىسلەرنىڭ لەۋزىنى يەتكۈزۈش بىلەن بىرگەن، مەنىسىنىمۇ يەتكۈزىدۇ، كىشىلەرنىڭ ئايەت ھەدىسلەرنى توغرا چۈشىنەلىشى ئۈچۈن تەپسىرلەپ، شەرھلەيدۇ.
مانا بۇ رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسسەللەمنىڭ «مەندىن بىر ئايەت بولسىمۇ يەتكۈزۈڭلار» ھەدىسىنىڭ مەنىسىدۇر.
— مۇجتەھىد تورى تەرجىمە قىلىپ تارقاتتى